سنجش میزان پرتوگیری در برش نگاری رایانه ای(ct)

ما همواره در معرض تابش از منابع متعدد هستیم. این تابش ها، تابش زمینه طبیعی و مصنوعی هستند. تابش زمینه طبیعی شامل، تابش زمینی، تابش کیهانی و هسته های پرتوزای موجود در بدن می باشد. تابش های مصنوعی شامل، پرتوگیری ها در موارد پزشکی، شغلی، پسماندهای هسته ای و محصولات صنعتی می باشد. طبق گزارش کمیته علمی سازمان ملل متحد در زمینه آثار پرتوهای اتمی (unscear, 2000) بیشترین دُز دریافتی توسط همگان از میان منابع مصنوعی مربوط به پرتوگیری پزشکی می باشد. استفاده از تابش یونساز برای تشخیص های پزشکی و کاربردهای درمانی در جهان متداول است و بیش از صد سال است که از تابش های یونساز در پزشکی استفاده می شود. پرتوایکس بعنوان یک تابش یونساز در موارد تشخیصی کاربرد گسترده ای یافته است. برش نگاری رایانه ای(ct) ، که از کاربردهای نسبتاً اخیر این پرتو بشمار می رود، بیشترین سهم پرتوگیری را در پرتوگیری تشخیصی تشکیل می دهد. برش نگاری رایانه ای (ct) در سال 1972 با آزمایش های بالینی معرفی شد و تصویربرداری پرتوایکس با تولید تصاویر با کیفیت بالا، و با خصلت برش های مقطعی از بدن، متحول شد. تعداد آزمایش ها به طور پیوسته افزایش یافتند و ct یک منبع مهم پرتوگیری از منابع پرتوهای ایکس تشخیصی برای عموم گردید. اگرچه آزمایش های ct در بعضی از کشورها کمتر از 5 درصد همه آزمایش ها را شامل می شوند اما تا بالای 40 درصد در دُز جمعی کل از رادیولوژی تشخیصی سهم دارند(jessen ,1999). شواهدی وجود دارد که پرتوگیری در سی تی اسکن می تواند عاملی برای سرطان باشد (shi-ting-fent et al,2005). تحقیقات بسیاری در زمینه سنجش میزان پرتوگیری در سی تی اسکن برروی فانتوم ها و بیماران با استفاده ازدُزیمترهای گرماتاب انجام شده و شاخص دُز برش نگاری رایانه ای برآورد شده است. موهوگورا و همکاران با استفاده از tld مطالعه ای در مورد دُز برش نگاری رایانه ای در ناحیه سر و قفسه صدری انجام داده و شاخص دُز برش نگاری رایانه ای وزنی را برای مغزmgy 2/27 و برای قفسه صدری mgy2/14 برآورد کرده اند (muhogora,et al,2006). در این پروژه با توجه به اهمیت آثار تابش ناشی از سی تی اسکن بر بدن برآن شدیم که پرتوگیری ناشی از اسکنر ct را برای قفسه صدری و سر سنجش کنیم. این بررسی در مرکز سی تی اسکن بیمارستان رازی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی گیلان در رشت انجام گرفته است. سنجش ها بر روی فانتوم سر و تنه، که با تقریب خوبی معادل با بافت بدن بودند، انجام شد و برای کار دُزیمتری از دُزیمترهای گرماتاب که به اختصار tld نامیده می شوند، استفاده گردید. دُزیمترهای گرماتاب موادی هستند که پس از قرار گرفتن در معرض تابش، مقداری از انرژی آن را در خود ذخیره می کنند و با کسب انرژی گرمایی آن را به صورت نور تابش می کنند که با اندازه گیری میزان این نور و سنجه سازی مناسب می توان دُز جذبی را اندازه گرفت. حساسیت زیاد، اندازه فیزیکی کوچک، سهولت استفاده و قابلیت استفاده مکرر از آن ها، از جمله ویژگی هایی است که این دُزیمتر را از سایر دُزیمترها متمایز ساخته است. تراشه های کوچک lif:mg,cu,p نوع خاص بلور گرماتابی است که در این پروژه برای برآورد دُز مورد استفاده واقع شده است. علت انتخاب این دُزیمتر به خاطر هم ارزی تقریبی آن با بافت نرم، حساسیت زیاد، روند پاکسازی ساده و منحنی درخشش غیرپیچیده آن است. در پی این پیشگفتار، ویژگی ها ی پرتو ایکس و چگونگی تولید و برهم کنش های آن با ماده در فصل اول باختصار توضیح داده شده است. کمیت های دُزیمتری، ویژگی های دُزیمترها و روش های دُزیمتری در پزشکی در فصل دوم مورد بحث قرار گرفته است. در فصل سوم پدیده گرماتاب و دُزیمتری به روش گرماتابی مورد بحث قرار گرفته و دُزیمترهای متداول گرماتاب معرفی گردیده اند. در فصل چهارم به برش نگاری رایانه ای و روش پرتوسنجی در برش نگاری رایانه ای پرداخته شده و فصل پنجم در بر گیرنده ی روش های تجربی و آزمایشگاهی در برآورد دُز جذبی است. نهایتاً، داده های حاصل از اندازه گیری های انجام شده و بحث پیرامون آن ها در فصل ششم ارائه گردیده است.